|
SŁOWA KLUCZOWE
nowoczesność, kryzys kapitalizmu, teoria racjonalnego wyboru, kultura, naród, społeczeństwo sieciowe, modernizacja
KEYWORDS
modernity, crisis of capitalism, rational choice theory, culture, nation, network society, modernization
|
|
STRESZCZENIE
Główna teza eseju brzmi: redefinicja polskości, uwzględniająca współczesne wyzwania cywilizacyjne, może mieć kluczowe znaczenie w kontekście poszukiwań wyjścia z obecnego kryzysu gospodarczego. W części pierwszej, bazując przede wszystkim na pracach Pitrima Sorokina i Niklasa Luhmanna, autor broni stanowiska, że współczesny kryzys ma przede wszystkim charakter kulturowy. W części drugiej ta ogólna refleksja została zawężona do analizy paradygmatu nauk społecznych, które zredukowały rozważania o człowieku do analizy jego preferencji, ustanawiając tym samym prymat paradygmatu ekonomicznego w kulturze. W części trzeciej zaprezentowana została argumentacja za tezą, że drogą wyjścia z tego redukcjonizmu, prowadzącego do „utowarowienia” człowieka, jest ustanowienie prymatu kultury nad rynkiem. Kluczowe role w tym procesie mają do odegrania społeczeństwo i państwo, spajane przez tożsamość narodową. Dlatego w części czwartej została zaprezentowana „integralna teoria narodu” Michała Łuczewskiego. W części piątej wątek ewolucji tożsamości narodowej został rozwinięty za sprawą analizy jej cyklów. W ten sposób dowiedziono, że polskość w obecnym kształcie weszła w fazę prymordializmu, tym samym narastają społeczne warunki umożliwiające jej redefinicję w kontekście dokonujących się zmian cywilizacyjnych. Zgodnie z tym w ostatniej części tekstu autor proponuje pięć kategorii formalnych i dziewięć kategorii materialnych, które mogłyby pretendować do rangi idei regulatywnych, porządkujących nasze myślenie o zredefiniowanej wizji polskości.
ABSTRACT
The main thesis of the paper is that a redefinition of the Polish national identity could be a crucial factor in the process of seeking a way out of the contemporary economic crisis. First, on the basis of works by Pitirim Sorokin (Sorokin 1957) and Niklas Luhmann (Luhmann 2007), the author argues that the contemporary economic crisis is deeply rooted in culture. In the second part this general ref lection leads to an analysis of the materialistic paradigm in social sciences, which limited the ref lection on the human being to his or her financial preferences (Grassl 2012). As a result of such a domination of the materialistic paradigm, the economic way of thinking dominates over our cultural life. The third part offers a project of redefinition of the paradigm which shows that to avoid objectifying human beings, we need to establish a primacy of moral values on the free market (Kędzierski 2012). National identity has to play a key role in this process because it bounds culture, society, and the state. Therefore, in the fourth part of the paper the author presents an integral theory of the nation (Łuczewski 2012). In the fifth part he describes the evolution of Polish identity which leads him to the conclusion that contemporary Polish identity is at a turning point. It should now be modified (Skrzypulec 2013) because its present form has entered the phase of primordiality, which makes it useless in the era of globalization. Therefore, in the last part of the paper, the author proposes five formal and nine material categories (or regulative ideas in the Kantian sense) which should be a basis of the redefined Polish identity.
|
LITERATURA / REFERENCES
- Bell, D. (1994). Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, tłum. S. Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Benedykt XVI (2009). Caritas in veritate. Pobrane z: https://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20090629_caritas-in-veritate.html.
- Bierdiajew, M. (1997). Nowe średniowiecze, tłum. M. Dybowski. Komorów: Wydawnictwo Antyk.
- Bokszański, Z. (1999). Tożsamość narodowa w perspektywie transformacji systemowej. W: P. Sztompka (red.), Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji (s. 291–307). Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Bourdieu, P. (2007). Szkic teorii praktyki poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kybalów, tłum. W. Kroker. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
- Bourdieu, P., Wacquant, L. J. D. (2001). Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. A. Sawisz. Warszawa: Oficyna Naukowa.
- Bruni, L. (2002). Toward a Multi-dimensional Economic Culture: The Economy of Communion. New York: New City Press.
- Castells, M. (1996). The Rise of the Network Society. Malden, MA: Blackwell.
- Cavanaugh, W. (2010). Pożarci. Gospodarka a powołanie chrześcijańskie, tłum. K. Jasiński. Warszawa: Fronda.
- Dunsire, A. (2007). Przechylanie szal: autopoieza i rządzenie. Zarządzanie Publiczne, 2 (2), 39–65.
- Giddens, A. (2003). Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji, tłum. S. Amsterdamski. Poznań: Zysk i S-ka.
- Grassl, W. (2010). Civil Economy: The Trinitarian Key to Papal Economics. Wystąpienie na Allied Social Sciences Conference w Denver, 8.01. Pobrane z: http://www.consultorium.com/docs/Civil%20economy.pdf.
- Habermas, J. (1999). Teoria działania komunikacyjnego. Racjonalność działania a racjonalność społeczna, tłum. A. M. Kaniowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Hindmoor, A. (2006). Rational Choice. New York: Palgrave Macmillan.
- Horkheimer, M. (2007). Krytyka instrumentalnego rozumu, tłum. H. Walentowicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Kędzierski, M. (2011). Papież przeciwko kapitalizmowi. Prawdziwa doktryna ekonomiczna Jana Pawła II. Pressje, 24, 39–49.
- Kędzierski, M. (2012). Ekonomia trynitarna. Pressje, 29, 26–39.
- Kędzierski, M., Mazur, K., Rojek, P. (2013). Ekonomia trynitarna. Czę sto zadawane pytania. Pressje, 32–33, 286–294.
- Kołakowski, L. (2005). Obecność mitu. Warszawa: Prószyński i S-ka.
- Lakoff, G. (2011). Nie myśl o słoniu! Jak język kształtuje politykę. Obowiązkowa lektura dla myślących postępowo, tłum. A. E. Nita, J. Wasilewski. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
- Luhmann, N. (2007). Systemy społeczne. Zarysy ogólnej teorii, tłum. M. Kaczmarczyk. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
- Łuczewski, M. (2012). Odwieczny naród. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
- Malthus, T. R. (1925). Prawo ludności, tłum. K. Stein. Warszawa–Kraków–Lublin–Łódź–Poznań–Wilno–Zakopane: Nakład Gebethnera i Wolffa.
- Ortega y Gasset, J. (1995). Bunt mas, tłum. P. Niklewicz. Warszawa: Wydawnictwo Muza SA.
- Page, L. (1998). The PageRank citation ranking: Bringing order to the Web. Pobrane z: http://ilpubs.stanford.edu:8090/422/1/1999-66.pdf.
- Polanyi, K. (2001). The Great Transformation. The Political and Economical Origins of Our Times. Boston: Beacon Press.
- Rawls, J. (1994). Teoria sprawiedliwości, tłum. M. Pa nufnik, J. Pasek, A. Romaniuk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Ricardo, D. (1957). Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, tłum. J. Drewnowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Rojek, P. (2010). Sorokin ma rację! Wstęp do lektury „Kryzysu naszych czasów”. Pressje, 20, 16–23.
- Sahlins, M. (1992). Socjologia wymiany w społeczeństwach pierwotnych, tłum. K. Gorlach. W: M. Kempny, J. Szmatka (red.), Współczesne teorie wymiany społecznej. Zbiór tekstów (s. 131–172). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Skrzypulec, B. (2010). System czeka na wartości. Pressje, 20, 54–61.
- Skrzypulec, B. (2013). Cykl tożsamości. W poszukiwaniu nowej polskości. Pressje, 35, 16–26.
- Smith, A. (2003). Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, tłum. O. Einfeld, S. Wolff. Warszawa: De Agostini–Ediciones Altaya Polska.
- Sorokin, P. (1957). Social and Cultural Dynamics: A Study of Change in Major Systems of Art, Truth, Ethics, Law, and Social Relationships. Boston: Extending Horizons Books.
- Sorokin, P. (2010). Kryzys naszych czasów, tłum. B. Olszewski. Pressje, 20, 24–40.
- Spengler, O. (2014). Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii powszechnej, tłum. J. Marzęcki. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
- Znaniecki, F. (2013). Upadek cywilizacji zachodniej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
|
