Kwartalnik ZARZĄDZANIE PUBLICZNE

Wyznaczanie miejskich obszarów funkcjonalnych o znaczeniu ponadlokalnym na potrzeby planistyczne – przykład województwa łódzkiego
Delimitation of functional urban areas of supra-local importance for the purposes of spatial planning – on the example of the Łódzkie voivodeship

do pobrania/download PDF

Bartosz Bartosiewicz

Katedra Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej
Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki
ul. Kopcińskiego 31, 90-142 Łódź
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

doi: 10.15678/ZP.2016.37.3.03

SŁOWA KLUCZOWE

miejskie obszary funkcjonalne, delimitacja, polityka przestrzenna, planowanie przestrzenne, powiązania funkcjonalno-przestrzenne

KEYWORDS

functional urban areas, delimitation, spatial policy, spatial planning, spatial and functional linkages

STRESZCZENIE

Przedmiotem rozważań w artykule jest problematyka wyznaczania miejskich obszarów funkcjonalnych szczebla ponadlokalnego na potrzeby opracowywania planów zagospodarowania przestrzennego województw. Celem głównym jest stworzenie autorskiej metody delimitacji tych obszarów dla względów planistycznych. Metoda ta została opracowana przy założeniu, że o wielkości obszaru funkcjonalnego miasta decydują siła i zakres przestrzenny jego powiązań funkcjonalnych z otoczeniem. Badania zostały oparte na zestawie czterech typów powiązań: dojazdów do pracy, dojazdów do placówek szkolnych, powiązań właścicielskich podmiotów gospodarczych wg bazy REGON oraz migracji wg bazy PESEL. Efektem prezentowanych rozważań jest gotowe narzędzie do wyznaczania miejskich obszarów funkcjonalnych, które zostało przetestowane na przykładzie sieci osadnictwa miejskiego regionu łódzkiego.

ABSTRACT

The subject of the paper is delimitation of functional urban areas for the purposes of regional spatial planning. The main objective is scientific description of the author’s own method of delimitating functional urban areas with the use of functional linkages between cities and their surroundings. All the analyses have been conducted on the four types of linkages: commuting to work and to school, ownership linkages of companies, and migrations, and shown on the example of urban settlement network in the Łódź region.

LITERATURA / REFERENCES

  1. Andersen, A. K. (2002). Are commuting areas relevant for the delimitation of administrative regions in Denmark? Regional studies, 36 (8), 833–844.
  2. Antikainen, J. (2005). The concept of functional urban area. Findings of the ESPON project 1.1.1. Informationen zur Raumentwicklung, 7, 447–452.
  3. Bartosiewicz, B. (2015). Delimitacja obszarów funkcjonalnych małych i średnich miast w województwie łódzkim. Studia Miejskie, 18, 25–38.
  4. Bartosiewicz, B., Marszał, T., Pielesiak, I. (red.) (2012). Spójność terytorialna Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk.
  5. Bartosiewicz, B., Pielesiak, I. (2014). Metropolisation processes in contemporary space of Poland. W: T. Marszał (red.), Spatial Development of Contemporary Poland in Łódź University Geographical Research (s. 9–35). Łódź: Łódź University Press.
  6. Berry, B. J. L. (1967). Functional Economic Areas and Consolidated Urban Regions of the US: Final Report of the Social Sciences Research Council Study of Metropolitan
    Area Classification. New York: Social Sciences Research Council.
  7. Bezák, A. (2000). Funkčné mestské regióny na Slovensku. Geographia Slovaca, 15, 1–89.
  8. Chaze, M. (2014). Commercial relationship between small towns and their rural and regional territories. A case study of East-Central France. W: A. Kwiatek-Soltys, H. Mainet, K. Wiedermann, J.-C. Edouard (red.), Small and Medium Towns’ Attractiveness at the Beginning of the 21st Century (s. 203–214). Clermont-Ferrand: Presses Universitaires Blaise Pascal.
  9. ESPON (2007). ESPON Project 1.4.3: Study on Urban Functions. Pobrane z: http://www.espon.eu/export/sites/default/Documents/ Projects/ESPON2006.
  10. Fox, K. A., Kumar, T. K. (1965). The functional economic area: Delineation and implications for economic analysis and policy. Papers of Regional Science Association, 15, 57–85.
  11. Friedmann, J., Miller, J. (1965). The urban field. Journal of the American Institute of Planners, 31, 312–320.
  12. Gerard, R. (1958). Commuting and the labour market area. Journal of Regional Science, 1, 124–130.
  13. Giroud, M., Mainet, H., Edouard, J.-C. (red.) (2011). Les mobilités spatiales dans les villes intermédiaires. Territoires, pratiques, régulations. Clermont-Ferrand: Presses Universitaires Blaise Pascal.
  14. Gontarski, Z. (1980). Obszary metropolitalne w Polsce: delimitacja i charakterystyka struktury przestrzennej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  15. Hay, D., Hall, P. (1977). Urban Regionalization of Great Britain. Reading: Department of Geography of the University of Reading.
  16. Heffner, K., Gibas, P. (2014). Polityka spójności UE a obszary funkcjonalne centrów regionalnych w Polsce. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 380, 127–138.
  17. Heffner, K., Gibas, P. (2015). Obszary funkcjonalne i związki zasięgiem oddziaływania ośrodków subregionalnych. Studia Miejskie, 18, 9–23.
  18. Hołowiecka, B., Szymańska, D. (2008). The changes in the functional urban region in the new socio-economic conditions in Poland. The case of Toruń. Bulletin of Geography. Socio-Economic Series, 9, 63–78.
  19. Huff, D. L. (1963). Defining and estimating a trade area. Journal of Marketing, 28, 34–38.
  20. Huff, D. L. (1973). The delineation of a national system of planning regions on the basis of urban spheres of influence. Regional Studies, 7, 323–329.
  21. Ilnicki, D. (1995). Warunki mieszkaniowe w ujęciu kontinuum miejsko-wiejskiego. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Instytutu Geograficznego, 1730.
  22. Instytut Rozwoju Terytorialnego (2014). Delimitacja Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego. Wrocław: Instytut Rozwoju Terytorialnego.
  23. Iwanicka-Lyra, E. (1969). Delimitacja aglomeracji wielkomiejskich w Polsce. Warszawa: Instytut Geografii Polskiej Akademii Nauk - Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  24. Karlsson, C., Olsson, M. (2006). The identification of functional regions: Theory, methods and applications. Annals of Regional Science, 40, 1–18.
  25. Komornicki, T. (2003). Przestrzenne zróżnicowanie międzynarodowych powiązań społeczno-gospodarczych w Polsce. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk.
  26. Korcelli, P. (1981). Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski. W: K. Dziewoński, P. Korcelli (red.), Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego w Polsce (s. 189–212). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk–Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  27. Kunc, J., Tonev, P., Szczyrba, Z., Frantal, B. (2012). Commuting for retail shopping as a part of the daily urban system (Brno, the Czech Republic). Geographia Technica, 7, 36–45.
  28. Liszewski, S. (2005). Delimitacja Obszaru Metropolitalnego Łodzi. W: K. Bald (red.), Obszar Metropolitalny Łodzi – wyzwania i problemy (s. 25–47). Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk.
  29. Manzato, G. G., Silva, A. N. R. da (2009). Spatial-temporal combination of variables for monitoring changes in metropolitan areas. Applied Spatial Analysis, 3, 25–44.
  30. Markowski, T., Marszał, T. (2006). Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk.
  31. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (2013). Kryteria delimitacji miejskich obszarów metropolitalnych ośrodków wojewódzkich. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
  32. Młodak, A. (2012). Statystyka metropolii polskich – problemy i perspektywy. Studia Regionalne i Lokalne, 2 (48), 20–38.
  33. Morrill, R. L. (1970). The Spatial Organization of Society. Belmont, CA: Duxburg Press.
  34. Morrill, R., Cromartie, J., Hart, G. (1999). Metropolitan, urban, and rural commuting areas: Toward a better depiction of the United States Settlement System. Urban Geography, 20 (8), 727–748.
  35. Pielesiak, I. (2012). Spójność terytorialna Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego w świetle powiązań infrastrukturalnych. Niepublikowana praca doktorska, Wydział
    Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego.
  36. Potrykowska, A. (1989). Funkcjonalne regiony miejskie w krajowym systemie osadniczym. W: P. Korcelli, A. Gawryszewski (red.), Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce (s. 55–76). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk.
  37. Robison, H. (2007). Defining a Functional Economic Region. Pobrane z: http://www.economicmodeling.com/wp-content/uploads/2007/10/wp_defining_functional_economic_region.pdf (dostęp: 30.01.106).
  38. Schwanen, T., Dieleman, F., Dijst, M. (2003). Car use in Netherlands daily urban systems: Does polycentrism result in lower commute times? Urban Geography, 24, 410–430.
    Smart, M. W. (1974). Labour market areas: Uses and definition. Progress in Planning, 2, 239–353.
  39. Smętkowski, M. (2007). Delimitacja obszarów metropolitalnych – nowe spojrzenie. W: G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń (s. 215–233). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego EUROREG.
  40. Smętkowski, M., Jałowiecki, B., Gorzelak, G. (2009). Obszary metropolitalne w Polsce – diagnoza i rekomendacje. Studia Regionalne i Lokalne, 1 (35), 52–73.
  41. Sokołowski, D. (1996). Struktura kontinuum wiejsko-miejskiego w Polsce a proces kreowania „nowych miast”. Biuletyn PAN. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 174, 387–407.
  42. Sokołowski, D. (1999). Zróżnicowanie zbioru małych miast i większych osiedli wiejskich w Polsce w ujęciu koncepcji kontinuum wiejsko-miejskiego. Toruń: Uniwersytet
    Mikołaja Kopernika.
  43. Strategia Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ (2014). Łódź: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
  44. Swianiewicz, P., Klimska, K. (2005). Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. Prace i Studia Geograficzne, 35, 45–70.
  45. Sýkora, L., Mulíček, O. (2009). The micro-regional nature of functional urban areas (FUAs): Lessons from the analysis of the Czech urban and regional system. Urban Research & Practice, 3 (2), 287–307.
  46. Szymańska, D. (1992). Małe miasta województwa toruńskiego i włocławskiego w ujęciu kontinuum miejsko-wiejskiego. Czasopismo Geograficzne, 1 (63), 91–98.
  47. Śleszyński, P. (2013). Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw. Przegląd Geograficzny, 85 (2), 173–197.
  48. Tarkowski, M. (2005). Dzienny system miejski jako metropolitalny obszar statystyczny – propozycja delimitacji. Biuletyn PAN. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 221, 95–104.
  49. Tošić, D., Krunić, N., Petrić, J. (2009). Dnevni urbani sistemi u funkciji prostorne organizacije Srbije. Arhitektura i Urbanizam, 27, 35–45.
  50. United States Census Bureau (2016). https://www.census.gov/geo/reference/ua/uafaq.html (dostęp: 30.01.2016)..

SUGEROWANE CYTOWANIE / SUGGESTED CITATION

Bartosiewicz B. (2016), Wyznaczanie miejskich obszarów funkcjonalnych o znaczeniu ponadlokalnym na potrzeby planistyczne – przykład województwa łódzkiego, Zarządzanie Publiczne, nr 3 (37), s. 38-51.
 

 

Back to Top

© Kwartalnik ZARZĄDZANIE PUBLICZNE 2024