|
O tzw. końcu podmiotu – współczesne rewizjonistyczne konteksty filozoficzne
A few words on the “end of man”. Polemical contexts in current philosophy
do pobrania/download PDF
Adriana Warmbier
Uniwersytet Jagielloński
Instytut Filozofii
ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków, Polska
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
DOI 10.7366/1898352932905
|
|
SŁOWA KLUCZOWE
podmiot, etyka, Ricoeur, Lévinas, filozofia współczesna
KEYWORDS
subjectivity, ethics, Ricoeur, Lévinas, current philosophy
|
|
STRESZCZENIE
Przedmiotem moich rozważań jest pytanie, czy wielokrotnie ogłaszana śmierć człowieka (podmiotu) przypieczętowała jego rzeczywisty kres, czy wręcz przeciwnie, zmusiła do gruntownego przemyślenia i zreorganizowania strategii obronnych w obrębie trwającego sporu. W tym celu analizie poddaję dwa główne paradygmaty pojmowania podmiotowości: monadyczny oraz relacyjny (dialogiczny). Następnie staram się wyjaśnić, na przykładzie koncepcji podmiotu dialektycznego Paula Ricoeura oraz filozofii Innego Emmanuela Lévinasa, powody, dla których należy zrezygnować z części prerogatyw, jakie przypisała podmiotowi nowożytność, jeśli chcemy, by dyskusja o subiektywności mogła w przyszłości się rozwijać. W artykule bronię tezy, że powrót do idei podmiotu nie oznacza powrotu podmiotu, lecz odejście od starych form myślenia na rzecz nowych ujęć. Waga konsekwencji usunięcia idei podmiotu znacznie przewyższa doniosłość satysfakcji płynącej z ostatecznego zamknięcia sporu.
ABSTRACT
In the paper, the author asks whether what we have all heard over and over again of the “end of man” means the real end of man or, on the contrary, it has given rise to profound and necessary reevaluation of self-transparent subjectivity. The debate on the notion of selfhood has not been closed yet. The author analyzes two different approaches to the problem. One pertains to the “self ” that is taken as a monad. The other refers to dialogical theory of selfhood which, as she tries to explain, one may regard as a way of overcoming the essential problem with the constitution of ourselves. According to this, the author claims that it is necessary to reconsider the claims of modern philosophy. She suggests that many of the objections that have been made against subjectivity derive from the narrow view of philosophy in the 17th century.
|
LITERATURA / REFERENCES
- Alquié F. (1950). La découverte métaphysique de l’homme chez Descartes. Paris: Presses universitaires de France.
- Balibar É. (1992). „Ego sum, ego existo. Descartes au point d’hérésie”, Bulletin de la Société française de philosophie, t. 86.
- Bauman Z. (1996). Etyka ponowoczesna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Bielik-Robson A. (1995). „O pojęciu sztuki życia: luźne wariacje na temat zwrotu Michela Foucault”, Przegląd Filozoficzny, nr 4, s. 135-143.
- Descartes R. (1992). Méditations métaphysiques. Objections et réponses suivies de quatre Lettres, Chronologie, présentation et bibliographie de J.M. Beyssade et M. Beyssade. Paris: GF Flammarion.
- Descombes V. (1996). To samo i inne. Czterdzieści pięć lat filozofii francuskiej (1933-1978) (przekł. B. Banasiak, K. Matuszewski). Warszawa: Wydawnictwo Spacja.
- Filek J. (2003). Filozofia odpowiedzialności XX wieku. Kraków: Znak.
- Frank M. (2002). Świadomość siebie i poznanie siebie (przekł. Z. Zwoliński). Warszawa: Oficyna Naukowa.
- Heidegger M. (1989). Kant a problem metafizyki (przekł. B. Baran). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Henry M. (1985). Généalogie de la psychoanalyse. Paris: PUF.
- Kant I. (2001). Krytyka czystego rozumu (przekł. R. Ingarden). Kęty: Antyk.
- Kowalska M. (2001). „Dialektyka podmiotu”, w: J. Migasiński (red.), Podmiotowość i tożsamość, Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii UW.
- Lévinas E. (1983). Sur l’idée de l’infini en nous, w: La passion de la raison. Hommage à Ferdinand Alquié; publié sous la direction de J.L. Marion avec la collaboration de J. Deprun. Paris: PUF.
- Lévinas E. (1991). Trudna wolność. Eseje o judaizmie (przekł. A. Kuryś). Gdynia: Atext.
- Lévinas E. (1994). O Bogu, który nawiedza myśl (przekł. M. Kowalska). Kraków: Znak.
- Lévinas E. (2000). Inaczej niż być lub ponad istotą (przekł. P. Mrówczyński). Warszawa: Fundacja Aletheia.
- Lévinas E. (2002). Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności (przekł. M. Kowalska). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Lévinas E. (2006). Istniejący i istnienie (przekł. J. Margański). Kraków: Wydawnictwo Homini.
- Libera A., de (2007). Archéologie du sujet. I. Naissance du sujet. Paris: Vrain.
- Makowski P. (red.) (2012). Intersubiektywność. Kraków: Universitas.
- Marion J.L. (1996). Questions cartésiennes II. Sur l’ego et sur Dieu. Paris: PUF.
- Migasiński J. (1997). W stronę metafizyki: nowe tendencje metafizyczne w filozofii francuskiej połowy XX wieku. Wrocław: FNP Leopoldinum.
- Nabert J. (1957). „La Philosophie reflexive”, w: Encyclopédie Française, t. XIX. Paris.
- Platon (2002). Teajtet (przekł. W. Witwicki). Kęty: Wydawnictwo Antyk.
- Potępa M. (2003). Spór o podmiot w filozofii współczesnej. Husserl-Heidegger-Gadamer-Jaspers. Warszawa: Warsgraf.
- Renaut A. (2001). Era jednostki. Przyczynek do historii podmiotowości (przekł. D. Leszczyński). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- Ricoeur P. (2003). O sobie samym jako innym (przekł. B. Chełstowski). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Ricoeur P. (2004). Drogi rozpoznania (przekł. J. Margański). Kraków: Znak.
- Ricoeur P. (2008). O interpretacji. Esej o Freudzie (przekł. M. Falski). Warszawa: KR.
- Taylor Ch. (2001). Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej (przekł. M. Gruszczyński et al.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Warmbier A. (2013). „O Ricoeurowskiej lekturze Kartezjusza”, Ruch Filozoficzny, Zeszyt 2, s. 331-350.
|
|
SUGEROWANE CYTOWANIE / SUGGESTED CITATION
Warmbier A. (2014), O tzw. końcu podmiotu – współczesne rewizjonistyczne konteksty filozoficzne, Zarządzanie Publiczne nr 3 (29), s. 45-56.
|
| |
